بازار فیزیکی و مشتقه دو مورد از اصلی ترین بازارهای بورس کالای ایران به حساب می آیند که معامله گران بسیاری در آن ها مشغول به فعالیت و کسب سود هستند ولی آیا می دانید تفاوت بازار فیزیکی و مشتقه چیست؟ تفاوت بازار فیزیکی و مشتقه بیشتر در نوع محصولاتی است که در آن ها عرضه می شود و نوع قراردادهایی است که امکان ثبت و انجام آن توسط سرمایه گذاران وجود دارد؛ البته در ادامه تفاوت بازار فیزیکی و مشتقه را جزئی تر بررسی کرده ایم؛
تفاوت بازار فیزیکی و مشتقه
به طور کلی باید بدانید که در بازار فیزیکی محصولات گوناگونی مثل محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، محصولات معدنی و فرآورده های نفتی خرید و فروش می شود و این در حالی است که در بازار مشتقه از قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله استفاده می شود. ابزارهای مشتقه، ابزار های مالی به حساب می آیند که از یک دارایی پایه ایجاد شده اند. به نوعی ارزش ابزارهای مشتقه نه به صورت مستقیم بلکه توسط ارزش یک دارایی دیگر ارزیابی می شود.
در صورتی که تمایل دارید در ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین، اتریوم و … سرمایه گذاری امن کنید و از امتیاز 10 درصد تخفیف کارمزد در معاملات رمزارزها بهره مند شوید، میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید؛
سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال
سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال
این دارایی می تواند از نوع دارایی های مالی و یا دارایی های کالایی مانند محصولات پتروشیمی، طلا، زعفران و … باشد اما بازار فزیکی یکی از بازارهای اصلی بورس کالا به حساب می آید که ماهیت آن از نظر تحویل کالا به بازار سنتی شباهت دارد، البته با این فرق که قوانین و سازوکارهای مخصوص و مشخص خود را دارا می باشد.
ماهیت بازار کالا بدین شکل است که تولیدکنندگان مواد خام مثل پتروشیمی ها و فلزات و محصولات کشاورزی و … که اصطلاحا در بازار فیزیکی بورس کالا به آن ها عرضه کننده می گویند، تولیدات خود را در بازار فیزیکی بورس کالا عرضه می کنند. مصرف کنندگان مواد اولیه هم که اصطلاحا تولید کنندگان هستند، این مواد اولیه را با سازوکار مشخص بازار خریداری می کنند.
1. بازار فیزیکی بورس کالا
به همان صورت که از نام این بازار مشخص است، در آن کالا به شکل فیزیکی خرید و فروش می شود و این بدین معنی است که شبیه به همین بازارهای سنتی و معمولی که وجود دارد ولی با قوانین و سازوکارهای مخصوص به خود. در این بازار تولید کنندگان مواد خام که عرضه کنندگان هستند، تولیدات خود را در بازار فیزیکی بورس کالا عرضه می کنند.
حتما برایتان جالب است : عرضه خودرو در بورس کالا چه شرایط و قوانینی دارد؟
در طرف دیگر معامله هم، مصرف کنندگان این مواد خام، آن ها را برای تولید محصولات فرآوری شده می خرند. تفاوت این بازار با بازارهای سنتی این است که حجم معاملات بسیار بالاتر و قیمت ها هم شفاف تر هستند. امروزه 4 گروه کالایی در بازار فیزیکی بورس کالا معامله می شوند که به شرح زیر می باشند:
- فرآورده های نفتی : مثل روغن، وکیوم، قیر، باتوم، گوگرد، لوب کات، سلاپس واکس، عایق رطوبتی و …
- محصولات صنعتی و معدنی : مثل فولاد، مس، آلومینیوم، سنگ آهن، روی، کنسانتره فلزات گرانبها، کنسانتره مولیبدن، آهن اسفنجی، سرب و …
- محصولات پتروشیمی : در این گروه دو دسته محصولات شیمیایی مانند سود کاستیک، استایرن، اوره، بنزن، دراتیل هگزانول، ارتوزایلن، منواتیل گلایکول، اسید استیک و … و محصولات پلیمری مثل پلی پروپیلن، پلی اتیلن سنگین، پلی اتیلن سبک، پلی ونیل کلراید، پلی اتیلن ترفتالات، پلی استراین و … خرید و فروش می شوند.
- محصولات کشاورزی : مثل جو، گندم، ذرت، شکر، روغن خام، کنجاله مثل سویا، کلزا، آفتابگردان و … عدس، مرغ منجمد، زعفران، پسته، برنج، جوجه، تخم مرغ و …
نکته مهم : در نظر داشته باشید که در بازار فیزیکی عرضه کنندگان شرایط خرید را برای خریداران تعیین می نمایند و در طرف مقابل خریداران هم به دو گروه خریداران داخلی اعم از داخلی حقیقی و داخلی حقوقی و خارجی اعم از خارجی حقیقی و خارجی حقوقی تقسیم می شوند. هر یک از این افراد روش های گوناگونی برای دریافت کد معاملاتی دارند، ولی بعد از دریافت کد و تکمیل فرم های مربوطه قادرند از طریق کارگزار خود برای معامله اقدام کنند.
انواع قراردادها در بازار فیزیکی بورس کالا
- قرارداد نقدی : در این قرارداد طرفین نهایتا تا سه روز کاری زمان در اختیار دارند که کالا و وجه آن را به طرف مقابل تحویل بدهند.
- قرارداد نسیه : در قرارداد نسیه، خریدار کالا را تحویل می گیرد اما بهای آن را در آینده پرداخت خواهد کرد.
- قرار داد سَلَف : قرارداد سلف عکس نسیه است. در این صورت عرضه کننده کالا پول را دریافت می کنند و مقدار معینی از کالا را در زمان مشخصی به خریدار تحویل می دهد. در حقیقت عرضه کننده کالای خود را به منظور تامین نقدینگی یا سایر اهداف پیش فروش کرده است.
- قرارداد سوآپ : در این قرارداد و طرف معامله توافق می کنند که معامله را با نقل و انتقال دو کالای متفاوت انجام دهند. برای مثال چنانچه فردی بهای گندم خریداری شده را با زعفران پرداخت کند، قرارداد معاوضه انجام داده است. مبنای این قرارداد به صوتر معمول نرخ بهره یا نرخ ارز است.
2. بازار مشتقه بورس کالا
بازار مشتقه یک بازار جدید در بورس کالا به شمار می رود. معاملات این بازار مربوط به زمان مشخص از پیش مشخص شده ای در آینده است که به کاهش ریسک خریدار و فروشنده کمک شایانی خواهد کرد. این بازار، بازار مدرنی به حساب می آید که طرفین معامله با توافق روی یک قیمت خاص، کالا یا خدمات مد نظر خود را مورد معامله قرار می دهند و متعهد می شوند که این معامله را در تاریخ مشخصی در دستور کار خود قرار دهند. معاملات مشتقه دوطرفه می باشد و این بدین معنی است که می توان اوراق مشتقه را پیش از سررسید آن ها خرید و فروش کرد و این مورد به جذابیت های این بازار اضافه کرده است.
حتما برایتان جالب است : ثبت نام در بورس کالا
شما هم قادرید با مراجعه به کارگزاری هایی که از مجوز فعالیت در این بازار برخوردارند، برای اخر کد معاملاتی بازار مشتقه اقدام نمایید و به معامله این اوراق بپردازید. از طرف دیگر می توان بازار مشتقه را بازار نوین بورس کالا دانست، به این خاطر که مطابق با نوع کالا و نیاز تریدرها شیوه جدیدی برای معاملات راه اندازی کرده است. در این بازار از قراردادهای آتی و اختیار مورد استفاده قرار می گیرد و از مزیت های آن می توان به تضمین معاملات و قابلیت معامله استقراضی اشاره کرد.
بازار مشتقه برای چه معاملاتی مناسب است؟
جالب است بدانید که هدف اصلی بازارهای مالی را می توان انجام معاملات به منظور تامین نقدینگی، تسهیل سرمایه گذاری و هدایت منابع مالی به جایی که بیشترین منافع را داشته باشد دانست، ولی بسیار شاهد این بوده ایم که جهت آماده سازی محصول یا خدمات نیاز به زمان بیشتری است. به عنوان مثال تولیدی را در نظر داشته باشید که بهره برداری از خدماتش یا تولید آن به صرف چند ماه دیگر احتیاج داشته باشد؛
ولی به منظور پیش برد این اهداف هم می بایست نقدینگی خود را تامین نماید، لذا در چنین شرایطی یک سرمایه گذار قادر است هزینه های کارخانه دار یا تولید کننده را متقبل شود و تولید کننده هم تضمین خواهد کرد که محصول را در تاریخ مقرر در اختیار وی قرار دهد. بدین شکل ریسک کمبود یا عدم وجود نقدینگی کارخانه دار یا تولید کننده هم کاهش پیدا خواهد کرد. پیش از آشنایی با ابزارهای بازار مشتقه بهتر است با مفهوم دارایی پایه به عنوان اساس این بازار آشنایی پیدا کنیم.
دارایی پایه چیست؟
فرم کلی معاملات در بازار مشتقه بدین شکل است که یک کالا به عنوان کالای پایه تعریف می شود و قراردادها مطابق با آن تعریف خواهند شد و این بدین معنی است که قیمت معاملات از قیمت یک دارایی پایه مشتق می شود. لذا بازار را مشتقه نام گذاری کرده اند.
دارایی پایه می تواند انواع فلزات، فرآورده های نفتی یا محصولات کشاورزی باشد. در حال حاضر دارایی های سکه، زعفران، پسته، نقره، صندوق طلای لوتوس و سهام را به عنوان دارایی پایه در قراردادهای آتی و اختیار در بازار داخل استفاده می کنند.
قراردادهای آتی
در این قرارداد دو طرف معامله توافق می کنند که یک کالای تعیین شده را در تاریخ خاصی مورد معامله قرار دهند. مشخصات کالا و تاریخ معامله مطابق با مقررات بازار رسمی بورس مشخص می شود. در این قرارداد قیمت در همان ابتدای کار به توافق دو طرف می رسد و مبلغی هم به عنوان وجه تضمین قرارداد جابجا می شود تا خریدار و فروشنده متعهد به قرارداد باشند.
حتما برایتان جالب است : صندوق های طلا در بورس
در نظر داشته باشید که این وجه تضمین به اتاق پایاپای بورس سپرده خواهد شد. امروزه قراردادهای آتی بورس کالای ایران برای محصولاتی مثل سکه، زیره سبز، زعفران، پسته، لوتوس و نقره در دسترس تمامی معامله گران می باشد.
قرارداد اختیار معامله
اختیار معامله قراردادی می باشد که در آن طرفین معامله اختیار خرید یا فروش یک دارایی با قیمت مشخص را تا زمانی مشخص کسب می کنند. به صورت کلی اخیار معامله به دو قسمت اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می شود که هر یک را توضیح خواهیم داد؛ توجه داشته باشید که اعداد ذکر شده در مثال ها تنها برای درک حداکثری شما مخاطبان مای مانی می باشد و با اعدادی که در دنیای واقعی معاملات وجود دارد، متفاوت است؛
- اختیار معامله خرید : فرض کنید هر سهم شرکت x الان ۹۵۰ تومان در بازار خرید و فروش شود؛ شما می خواهید اختیار خرید ۱۰۰ سهم از این شرکت را با قیمت ۴۰ تومان به ازای هر سهم و با تاریخ انقضای ۶ ماهه بخرید. لذا سرمایه گذاری اولیه شما مبلغ ۴۰۰۰ تومان خواهد بود. در این معامله شما اختیار دارید بعد از ۶ ماه هر سهم را با قیمت توافقی ۱۰۰۰ تومان بخرید.
- اختیار معامله فروش : فرض کنید هر سهم شرکت x الان ۹۵۰ تومان در بازار خرید و فروش می شود؛ لذا شما می خواهید اختیار فروش ۱۰۰ سهم از این شرکت را با قیمت ۴۰ تومان به ازای هر سهم و با تاریخ انقضای ۶ ماهه بخرید. بنابراین سرمایه گذاری اولیه شما مبلغ ۴۰۰۰ تومان خواهد بود. در این معامله شما اختیار دارید بعد از ۶ ماه هر سهم را با قیمت توافقی ۱۰۰۰ تومان به فروش برسانید.
تفاوت قرارداد اختیار و آتی
در قرارداد آتی نیز خریدار و هم فروشنده تعهد دارند در زمان سررسید دارایی را تحویل و یا بفروشند اما در قرارداد اختیار تنها فروشنده متعهد به تحویل دارایی است و خریدار می تواند تصمیم گیری کنند که آن دارایی را دریافت نماید یا نه.
نحوه دریافت کد معاملاتی برای بازار مشتقه
به منظور دریافت کد معاملاتی مشتقه به چه مواردی احتیاج داریم؟ قبل از آن که بخواهیم کد معاملاتی بازار مشتقه دریافت نماییم، در ابتدای امر می بایست کد معاملاتی بورسی داشته باشیم که همان کد سهامداری است و در فرم های صدور کد بازار مشتقه به آن احتیاج داریم بعد ابتدا به یک کارگزاری بورسی مراجعه کنید و کد بورسی دریافت نمایید.
حتما برایتان جالب است : نحوه ورود به بازار آتی در بورس ایران
چنانچه آن را از پیش در اختیار دارید و یا بعد از دریافت آن، قادرید برای دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه اقدام نمایید. قبل از مراجعه به کارگزاری به منظور دریافت کد بورسی یا کد معاملاتی بازار مشتقه، توانایی این را دارید که بررسی کنید که آیا کارگزاری مد نظر شما، شرایط و مجوز فعالیت در این بازار را دارد یا خیر تا در زمان خود صرفه جویی کرده و به کارگزاری هایی مراجعه نمایید که مجوز فعالیت در هر دوی این بازارها را در اختیار داشته باشد.
همچنین چنانچه شرایط خاصی مثل حداقل سن ۱۸ سال و حداقل مدرک دیپلم را داشته باشید، قادرید جهت دریافت کد معاملاتی آنلاین هم اقدامات لازم را انجام دهید که به سامانه معاملات برخط کارگزاری خود دسترسی یافته و ساده تر در آن برای فعالیت اقدام کنید. البته این را هم باید در نظر داشته باشید که به صورت معمول یک آزمون کتبی در کارگزاری از شما گرفته خواهد شد تا از صلاحیت حرفه ای شما در خصوص با بازار آتی و سازوکار آن اطمینان حاصل گردد.
خلاصه مطلب و کلام پایانی
همان طور که گفتیم، در بازار فیزیکی، محصولات فیزیکی که عرضه بورس کالا هستند، مورد معامله قرار می گیرند. در این بازار، محصولات گوناگونی مثل انواع محصولات پتروشیمی، فرآورده های نفتی، محصولات کشاورزی و همین طور انواع محصولات صنعتی و معدنی خرید و فروش می شود. در نظر داشته باشید که این بازار یکی از بزرگ ترین بازارهای بورس کالا به حساب می آید که قوانین خاصی برای خود دارد و از لحاظ ارسال محصول به بازار سنتی شباهت های زیادی دارد.
البته باید در نظر داشته باشید که این معامله تحت شرایط خاصی انجام می شود و حالت مزایده ای دارد. بدین شکل فروشنده یک قیمت برای عرضه محصول اعلام می کند و متقاضیان آن، با توجه به حجم و عرضه قیمت های گوناگونی را که برابر باقیمت فروشنده و یا بالاتر از قیمت پیشنهادی فروشنده است به او پیشنهاد می کنند که در گام آخر، محصول به بالاترین قیمت پیشنهادی به فروش می رسد. همچنین محصولات این بازار قابل معامله در بازار هدف داخلی و خارجی خواهد بود. از لحاظ انواع قرارداد هم در این بازار، ۳ نوع قرارداد با نام های نقدی، نسیه و سلف منعقد می شوند.
از طرفی هدف از راه اندازی بازار مشتقه سازمان بورس کالا، مدیریت ریسک قیمت و استفاده از اهرم و همچنین تضمین معاملات می باشد. نحوه فعالیت این بازار بدین شکل است که یک دارایی خاص عرضه شده و بر روی آن، قراردادهایی تنظیم می شود. در نظر داشته باشید که منظور از دارایی خاص نیز هر محصولی می تواند باشد؛ از محصولات غذایی مثل زعفران و پسته گرفته تا انواع محصولات پتروشیمی و فلزات گرانبها قابل معرفی به عنوان دارایی پایه به حساب می آیند.
لذا در این بازار، سرمایه گذاران زیادی حضور پیدا کرده و حتی سرمایه گذاران خرد هم امکان فعالیت خواهند داشت. همچنین در این بازار بورس کالا، دو مدل قرارداد با نام های قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله منعقد می شود. امروزه پسته، زعفران، سکه طلا، نقره، زیره و بعضی محصولات فلزی در بازار مشتقه بورس کالا در دسترس تمامی کاربران هستند.
همان طور که در ابتدای مقاله قول دادیم، در این مطلب به بررسی تفاوت بازار فیزیکی و مشتقه پرداختیم.
همچنین اگر می خواهید در مورد فروش متری مسکن در بورس کالا اطلاعات خوبی کسب کنید، همین الان روی لینک مورد نظر کلیک کنید؛
حال که تفاوت بازار فیزیکی و مشتقه را دقیقا می دانید، فکر می کنید که کدامیک از این بازارها با شخصیت و روحیه سرمایه گذاری شما متناسب است؟
