حق تقدم در بازار بورس چیست؟

اگر در بازار بورس فعالیت داشته باشید، احتمالا شنیده اید که در مورد حق تقدم سهم های مختلف صحبت می کنند ولی شما شاید ندانید که دقیقا حق تقدم در بازار بورس چیست و به چه سهام هایی گفته میشود. به زبان ساده وقتی که شرکتی از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده اقدام به افزایش سرمایه می کند، در فرآیند افزایش سرمایه به این شکل، سهام هایی از جنس سهامی که داشتید به سهامداران قبلی شرکت داده می شود که تحت عنوان حق تقدم در بازار بورس قابلیت معامله و حتی تبدیل به سهام اصلی شرکت را خواهند داشت. اما در این توضیح شاید کمی نامفهوم باشد، پس اگر می خواهید یاد بگیرید حق تقدم در بازار بورس چیست و چطور باید با آن رفتار کرد، این مطلب به شما راهنمایی های لازم را خواهد کرد.

حق تقدم در بازار بورس

پیش از این که حق تقدم را توضیح دهیم، بایستی در گام نخست با افزایش سرمایه آشنا شوید. البته باید گفت که در اینجا قصد توضیح افزایش سرمایه را ندارم، لذا تنها تا اندازه ای که به این مطلب و موضوع آن مربوط است، توضیح خواهیم داد تا بتوانیم منظور از حق تقدم را راحت تر یاد بگیرید. افزایش سرمایه وقتی رخ می دهد که در حالت خوشبینانه یک شرکت بورسی قصد توسعه کسب کار خود را دارد و در حالت بد بینانه این که یک شرکت در آستانه ورشکستگی است و به منظور تامین مالی برای افزایش سرمایه اقدام می نماید.

افزایش سرمایه انواع گوناگونی دارد که در این مطلب ما با “افزایش سرمایه از محل آورده نقدی” کار داریم، جایی که یکسری اوراق سهام جدید انتشار داده می شود و به سرمایه گذاران اعلام می کند که برای مثلا توسعه کسب و کار به سرمایه احتیاج دارند، به همین خاطر از سرمایه گذاران می خواهد که با آورده نقدی در این افزایش سرمایه شرکت کنند، که افزایش سرمایه در این روش موجبات ایجاد گواهی حق تقدم سهام را فراهم می کند.

گواهی حق تقدم چیست؟

به عنوان مثال این طور فرض کنید یک شرکت افزایش سرمایه 100 درصدی می دهد و این بدین معنی است که چنانچه سهام این شرکت 100 میلیون برگه اوراق سهام است، می خواهد با افزایش سرمایه 100 درصدی تعداد برگه اوراق سهام خود را به 200 میلیون برگه برساند. برای خیلی از سهامداران بزرگ، خریدن ارزان سهام یک شرکت و فروش گران آن اصلا مطرح نیست. آن ها قصد سهام داری آن شرکت را دارند و قصد دارند اعمال نظر مدیریتی در مجامع آن ها داشته باشند.

لذا این گونه سهامداران میزان سهامداری برایشان بسیار حائز اهمیت است، به خاطر این که وقتی که یک شرکت افزایش سرمایه می دهد، تعداد سهام سهامداران دو برابر می شود و قیمت آن نصف خواهد شد تا مالکیت سهامداران از دارایی های شرکت یکسان باقی بماند، لذا در افزایش سرمایه میزان دارایی شما تغییر نخواهد کرد، اما تعداد سهام شما در آن شرکت تغییراتی خواهد کرد.

به عنوان مثال یک سهامدار بزرگ 20 درصد سهام یک شرکت را در اختیار خود دارد و با افزایش سرمایه 100 درصدی شرکت، درصد سهام این سهامدار به 10 درصد یعنی نصف می رسد! لذا برای حل این مشکل از یک گواهی به اسم گواهی حق تقدم کمک می گیرند. گواهی حق تقدم یعنی این که بین سهامدار فعلی و سهامدار جدید تفاوت قائل می شوند و سهامدار فعلی برای افزایش سرمایه شرکت در اولویت قرار دارد. لذا در افزایش سرمایه از محل آورده نقدی گواهی حق تقدم نیز انتشار داده می شود تا کسانی که سهامدار فعلی شرکت هستند، بتوانند درصد سهامدارای خود را از شرکت مورد نظر حفظ نمایند.

نحوه تبدیل حق تقدم به سهم عادی

پس از افزایش سرمایه و منتشر شدن گواهی حق تقدم، شما 2 ماه فرصت در اختیار خواهید داشت تا تصمیم گیری کنید که در این افزایش سرمایه شرکت می کنید یا خیر. در زمان انتشار گواهی حق تقدم در سبد سهام بورسی شما، نماد شرکتی که در آن سهم دارید درج خواهد شد به همراه حرف “ح” مثلا نماد فولاد مبارکه اصفهان “فولاد” است و گواهی حق تقدم آن با نماد “فولادح” در پرتفوی بورسی شما به نمایش در خواهد آمد. در این مرحله شما چنانچه قصد شرکت در این افزایش سرمایه را داشته باشید، با واریز مبلغ اسمی به حساب شرکت که هر برگه آن 100 تومان می باشد، گواهی حق تقدم سهام شما به سهم آن شرکت تبدیل خواهد شد.

ولی چنانچه نمی خواهید در افزایش سرمایه شرکت نمایید، می توانید حق تقدم آن را مثل یک سهام عادی در بازار بورس به فروش برسانید. البته این نکته را هم باید در نظر داشت که چنانچه افزایش سرمایه رخ دهد، ممکن است که هم نماد اصلی هم گواهی حق تقدم با روند نزولی روبرو شود. لذا چنانچه پس از افزایش سرمایه، روند سهم و گواهی حق تقدم نزولی باشد، شما ضرر به مراتب بیشتری نسبت به حالت عادی خواهید کرد، چرا که آستانه نوسان گواهی حق تقدم 2 برابر سهام است یعنی می تواند در یک روز 10 درصد منفی شود، از همین روی می گوییم اگر با گواهی حق تقدم آشنا نباشید، با ضرر سنگینی مواجه خواهید شد.

روش‌ های پرداخت مبلغ اسمی حق تقدم سهام

به منظور پرداخت مجموع مبلغ اسمی تعداد حق تقدم سهام تعلق گرفته، سهامدار می تواند به دو روش زیر برای پرداخت اقدام نماید:

• 1) به سایت codal.ir مراجعه نمایید و بعد از جستجوی آگهی مربوط به افزایش سرمایه در این سایت، شماره‌ حساب شرکت را به منظور واریز مبلغ اسمی دریافت کنید و بعد از پرداخت، فیش واریزی را برای امور سهام شرکت موردنظر فکس نمایید.
• 2) در روش دیگر سهامدار با امور سهام شرکت تماس می‌ گیرد و شماره حساب را دریافت و فیش را برای آن‌ ها فکس می نماید.

نحوه فروش سهام حق تقدم در بورس

پس از تصویب افزایش سرمایه، نماد حق تقدم سهام شرکت مورد نظر، به صورت “نماد بورسی+ح” در سبد سهامی سهامدار قابل مشاهده خواهد بود، حال چنانچه سهامداری قصد نداشته باشد آن را به سهام عادی شرکت تبدیل کند، می تواند حق تقدم را همان طور که گفتیم، مثل سهام عادی از طریق کارگزاری خود یا سیستم معاملاتی آنلاینی که دارد، بفروشد و باید در نظر داشته باشد که مهلت فروش حق تقدم سهم یک بازه 60 روزه در نظر گرفته شده است.

چه بر سر حق تقدم استفاده نشده می آید؟

زمانی که گواهی حق تقدم در سبد سهامی شما قابل مشاهده شود، شما دو ماه زمان در اختیار خواهید داشت تا در مورد آن تصمیم پیری های لازم را انجام دهید؛ یا در افزایش سرمایه شرکت می کنید و مبلغ را به حساب شرکت میریزید تا گواهی تبدیل به سهم شود، یا این که گواهی حق تقدم را در بورس بفروشید. ولی چنانچه در طول این دو ماه هیچ گونه اقدامی انجام ندهید، حق تقدم سهام شما از طرف شرکت به عنوان گواهی حق تقدم استفاده نشده در بازار به حراج گذاشته خواهد شد تا با هر مبلغی که شده است، آن گواهی فروخته شود و شرکت به پول مورد نظر خود دست پیدا کند.

نکته ای که شما به عنوان سهامدار آن شرکت باید در نظر داشته باشید این است که هنگامی که حق تقدم های استفاده نشده به حراج گذاشته می شود، مطمئنا با قیمتی پایین به فروش خواهد رسید که باز هم ضرر شما را به عنوان سهامدار شرکت به همراه خواهد داشت، از همین روی بیشتر کارشناسان و حرفه ای های بورس می گویند بدون آگاهی از اصول بازار سرمایه نباید وارد این بازار پر ریسک شوید. این گواهی حق تقدم تنها یکی از ریسک ها برای افراد ناآگاه به حساب می آید و سهامداران باید جوانب احتیاط را در مورد تصمیم گیری در خصوص آن رعایت نمایند.

معایب حق تقدم سهام

• ** فرآیند پذیره نویسی عرضه حق تقدم زمانبر است و چنانچه این اتفاق بیافتد که به منظور قیمت در بازار تغییر کند و از صعودی به نزولی تبدیل شود زیان سنگینی را به سهامداران خود تحمیل می کند.
• ** اگر سهامداران از پذیره‌ نویسی حق تقدم خبردار نشوند و یا به علت ناتوانی مالی در پذیره‌ نویسی شرکت نکنند، در بشتر مواقع موجب ضرر و زیان آن ها خواهد شد.

حق تقدم سهام را بخریم یا نه؟

خلاصه مطلب و کلام پایانی

پس به صورت خلاصه وقتی که شرکت افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده را داشته باشد، شرکت از سهامداران خودش می خواهد که وجوه مورد نظر برای افزایش سرمایه را خودشان به شرکت تزریق کنند و شرکت به ازای این کار، به آن ها حق تقدم خرید سهام شرکت را اعطا می کند تا میزان مالکیت سهامداران قبلی از شرکت تغییر نکند.

ولی این تعریف حق تقدم سهام بود و سهامداران سهم می توانند دو استراتژی مختلف را در قبال حق تقدم های دریافتی، اتخاذ نمایند؛ اول این که در مدت زمان 60 روزه ای که برای تصمیم گیری در مورد استفاده یا عدم استفاده از حق تقدم در نظر گرفته شده است، تصمیم بگیرند که سهام حق تقدم را به قیمت روز آن به فروش برسانند یا این که تصمیم به نگهداری و واریز مبلغ اسمی هر سهم (100 تومان به ازای هر سهم) به شرکت، سهام حق تقدم خود را به سهم عادی تبدیل کنند.

اگر حق تقدم خود را بفروشند که دیگر موردی نمی ماند ولی اگر بخواهند از حق تقدم استفاده کنند، باید طبق اطلاعیه مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام که در سایت کدال بارگزاری می شود، در این زمان برای فروش حق تقدم اقدامی نکنند و مطابق اطلاعیه بعدی شرکت تحت عنوان استفاده از حق تقدم (واریز مبلغ اسمی هر سهم به حساب شرکت) این مبلغ را مطابق روند واریزی که شرکت مشخص کرده است، به حساب شرکت انتقال دهند و منتظر بمانند تا حق تقدم به سهم تبدیل شود.

البته زمانی که منتظر تبدیل شدن حق تقدم به سهم هستید، حداقل یک سهم از سهام مورد نظر را باید در پرتفوی خود داشته باشید تا حق تقدم ها نیز به سهم عادی تبدیل شود ولی اگر در این مدت تمام سهام اصلی شرکت را به فروش رسانده اید، باید زمانی که از تبدیل حق تقدم سهم به سهم عادی شرکت اطمینان پیدا کردید، با اعمال گزینه تغییر کارگزار ناظر در کارگزاری خودتان، سهام حق تقدم را به سهم عادی تبدیل نمایید.